Van begin tot eind: hoe voer je een goede enquête uit?

De opbouw van enquête research

In veel gevallen zal het voorkomen dat je als onderdeel van je stage of afstudeeropdracht een enquêteonderzoek zal gaan uitvoeren. Mogelijk is je enquête een vervolg op een kwalitatief onderzoek. Een doordachte opbouw en uitvoering van je enquêteresearch is van belang om op basis van je onderzoeksresultaten valide conclusies te kunnen trekken. De volgende onderdelen behoren tot de opbouw van je onderzoek.

Bepalen van doel en enquêtevragen

Om doelgerichte vragen te kunnen opnemen in je enquête, dien je duidelijk in kaart te krijgen wat het doel is van je onderzoek en welke problemen hierbij centraal staan. Logischerwijs begin je je opzet dan ook met een doelstelling, het liefst SMART (specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdsgebonden). Hierop volgt de probleemstelling, waarin je een korte samenvatting (één zin) geeft van het te onderzoeken vraagstuk. Hierna ga je vanuit het vraagstuk verschillende problemen formuleren die ten grondslag liggen aan het vraagstuk.

Bepalen van onderzoekspopulatie / aantal respondenten

Van belang is om duidelijk vast te stellen wie de doelgroep is van je onderzoek (ofwel onderzoekspopulatie). In veel gevallen zul je merken dat je onderzoeksdoelgroep te groot is om volledig te onderzoeken. Als dit het geval is, is het van belang dat je bepaalt wie de personen zijn binnen de doelgroep die je gaat interviewen, en hoe groot deze groep is. Deze groep noemt men ook wel de steekproef. Hierbij dient rekening gehouden te worden met eventuele subgroepen, ofwel strata, binnen de onderzoekspopulatie. Deze moeten namelijk allemaal in de zelfde verhouding vertegenwoordigd worden binnen een bepaalde steekproef.

Bij het bepalen van de grootte van je steekproef speelt de representativiteit een belangrijke rol. De volgende factoren hebben invloed op het bepalen van je steekproefgrootte:

Grootte van de totale onderzoekspopulatie;
Het gewenste betrouwbaarheidspercentage; hiervoor wordt meestal een percentage van 95% gebruikt, andere percentages zijn 90% en 99%;
De gewenste nauwkeurigheid; hierbij is een percentage van 5% over het algemeen gangbaar;
De kans dat iemand een bepaald antwoord geeft; hier wordt over het algemeen 50% voor gebruikt.

Op internet zijn verschillende steekproefcalculators te vinden waarmee je met behulp van deze gegevens eenvoudig je steekproef kunt bepalen. Een voorbeeld hiervan is de steekproefcalculator.

Enquêtevorm

Nu je gekozen hebt om onderzoek te doen middels enquêtering, dien je nog een keuze te maken welke enquêtevorm je gaat gebruiken. De volgende enquêtevormen zijn de meest voorkomende:

Huis-aan-huis enquête; bij deze vorm wordt de enquête afgenomen bij respondenten thuis. Het voordeel hiervan is dat je de mogelijkheid hebt om door te vragen en je kunt toelichting geven bij je vragen. Deze vorm is daarentegen tijdrovend en je hebt de mogelijkheid dat mensen niet meewerken. Je kunt dit voorkomen door vooraf een telefonische afspraak te maken of een brief te verzenden.
Straatenquête; hierbij wordt de enquête afgenomen op een bepaalde plaats waarvan jij denkt dat de respondenten zich bevinden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een winkelcentrum of evenement. De straatenquête is vaak kostenefficiënt, maar vraagt wel om eenvoudig te beantwoorden enquêtevragen.
Telefonische enquête; hierbij ga je respondenten telefonisch benaderen voor de enquête. Mogelijk maak je eerst een afspraak voor het moment waarop je de enquête gaat afnemen, dit is vooral aan te bevelen bij een lastigere enquête.
Online enquête; hierbij kun je bijvoorbeeld via e-mail of chat respondenten benaderen. Vooral wanneer je je gegevens in bijvoorbeeld SPSS wil verwerken is dit aan te bevelen. Deze vorm is daarbij zowel kosten- als tijdbesparend.
Post; bij deze enquêtevorm wordt de vragenlijst per post opgestuurd. Dit kan ingezet worden bij langere vragenlijsten maar heeft wel als nadeel dat de respons van de respondenten onzeker is en lang op zich kan laten wachten.

Bij het verzenden of afnemen van de enquêtes dient er rekening gehouden te worden met het aantal respondenten dat daadwerkelijk de enquête invult. Er zullen namelijk altijd personen zijn die weigeren mee te werken aan het onderzoek. Zorg er dus voor dat je voldoende respondenten benadert zodat je onderzoek representatief is.

Opstellen van de vragenlijst

Nadat je de opzet van je enquêteonderzoek bepaald hebt, is het zaak om een adequate vragenlijst op te stellen. Over het algemeen zijn enquêtevragen onder te verdelen in drie typen, namelijk open vragen, gesloten vragen en half open vragen. Open vragen gebruik je wanneer je op zoek bent naar uitgebreidere informatie, motieven of wanneer je geen duidelijke antwoordcategorieën kunt afbakenen. Gesloten vragen gebruik je indien de antwoordcategorieën duidelijk vastliggen. Dit type vragen is gemakkelijker om te verwerken in je onderzoek, maar brengt wel het risico met zich mee dat relevante informatie van respondenten achterwege wordt gelaten. Een half open vraag is een gesloten vraag waarbij je binnen de antwoordcategorieën de mogelijkheid biedt om een afwijkend antwoord te geven.

Een aantal regels is van belang bij het opstellen van een goede vraag:

De vraag moet duidelijk, specifiek en concreet zijn opgesteld. Het moet hierbij duidelijk zijn welk soort antwoord mogelijk is. Daarbij moeten vage termen als ‘wel eens’ of ‘soms’ in de vraag vermeden worden.
De vraag moet goed te beantwoorden zijn. Zorg er daarom voor dat je een duidelijke en niet te complexe vraag stelt.
Een vraag is bij voorkeur postief en niet-ontkennend. Gebruik bijvoorbeeld niet de vraag “Vind je pindakaas niet smeuïg?” maar “Vind je pindakaas smeuïg?”. Kortom, vermijd dubbele ontkenningen.
De vraag moet objectief zijn. Vermijd bij het opstellen van vragen dat je je eigen verwachting of mening hierin verwerkt. Een goede vraag is neutraal en niet sturend naar een specifiek antwoord.
De vraag sluit aan bij het taalgebruik van de respondent. Het taalgebruik kan per groep respondenten verschillen. Zo zul je voor respondenten uit bijvoorbeeld specifieke vakgebieden of leeftijdscategorieën een andere vocabulaire gebruiken. Met name met het gebruik van jargon moet je voorzichtig zijn.
De vraag heeft goede antwoordcategorieën. Voorwaarden zijn net als bij de vraagstelling dat het specifiek en concreet is. Zorg hierbij voor duidelijke afkadering in de antwoordcategorieën. Je kunt hierbij altijd de optie ‘anders’ toevoegen indien je niet zeker bent dat alle mogelijke antwoorden benoemd zijn. Daarbij kun je de categorie ‘niet van toepassing’ toevoegen indien het mogelijk is dat een vraag niet relevant is voor bepaalde respondenten. De optie ‘geen mening’ is ook een mogelijke antwoordcategorie.

Al met al is het aan te raden om de enquête te beginnen met een inleiding waarin je uitlegt waarom de enquête wordt afgenomen. Mogelijke onderwerpen die hierin voorkomen zijn: voorstellen van jezelf en de opdrachtgever, het doel van het onderzoek, de duur van de enquête, een dankwoord en de waarborging van de anonimiteit van de respondent.

Voor een onderzoeker gelden op het gebied van anonimiteit de volgende wetten:

Het bronmateriaal komt niet in het bezit van de opdrachtgever
De vragenlijsten zullen na het onderzoek worden vernietigd
De respondenten worden beschermd door de wet bescherming persoonsgegevens en de regels van de beroepsvereniging marktonderzoekassociatie.nl

Zorg tot slot voor een overzichtelijke en professionele lay-out van je enquête.

Programma’s

Programma’s die je kunnen helpen bij het maken, versturen en verwerken van je enquête zijn:

Thesistools
Survey Monkey
Qualtrics --> inloggen via je hogeschool/universiteit i.v.m. licentie

Het onderzoeksverslag

Een nette uitwerking van je onderzoek en onderzoeksresultaten is van groot belang. Zorg hierbij dat op zijn minst de volgende onderwerpen aan bod komen: inleiding, doelstelling, probleemstelling, verantwoording van de onderzoeksmethode, onderzoeksresultaten, conclusies uit onderzoek en eventueel een advies. Het gebruik van overzichtelijke tabellen en figuren wordt vaak gewaardeerd door de opdrachtgever.

Bekijk onze stages